Orkestra

From eusterm

Orkestra, kontzeptu-eskema bat

Proiektuaren deskribapena

Aiala Li Peña Ortiz de Guinea dut izena eta proiektu hau historian zehar egon diren 4 orkestra nagusien instrumentuen sailkapenean oinarritu dut.

Instrumentuen euskarazko izenak euskarazko Wikipediak eta Elhuyarrek arautzen duten moduan jarri ditut. Hots, "clarinete bajo" terminoa ez zen euskarazko Wikipedian agertzen, baina Elhuyarren "bajo" hitza bilatzean, agertzen ziren sarreretako bat honako hau zen:

adj./s.m. (Mús.) [instrumento, voz] baxu

clarinete bajo: klarinete baxua

Proiektu honetan instrumentuak sailkatu ditut (klarinete baxua klarineteren azpiklasea, klarinetea zurezko haize instrumentuen azpiklase, zurezko haize instrumentuak haize instrumentuen azpiklase eta haize instrumentuak family of musical instruments-en instantzia).

Ondoren, orkestra bakoitzean (orkestra barroko berantiar, orkestra erromantiko berantiar, orkestra klasikoa eta erromantizismo lehen aroko orkestra) sailkatu ditut, adibidez, klarinete baxua Erromantizismo lehen aroko orkestraren parte da. Honi, lehen aipaturiko sailkapena gehitu beharko genioke, eta horrela instrumentu guztiekin.

Amaierako emaitza orkestra bakoitzean agertzen diren instrumentuen grafo bat izan da. Grafo horretan ikus dezakegu nola instrumentu bera orkestra desberdinetan parte hartzen duen.

Proiektu hau egiteko klasean irakasleak Driveko kalkulu orri bat partekatu egin zigun non guk hautaturiko gaiaren inguruko artikulu batean agertzen ziren terminoak batzen ziren. Taula hori abiapuntu gisa hartu egin dugu. Nire taulan 114 termino inguru zeuden. Errepikaturiko terminoak orri aparte batean apuntatu egin ditut ondoren kontuan hartzeko eta orkestra mota egokian sailkatzeko. Instrumentuak zirenez, horietako batzuk errepikatzen ziren, historian zehar orkestra mota batean baino gehiagotan parte hartu baitute. Horretaz aparte, orkestra moten itzulpena egin izan behar dut, ez baitzeuden baliokiderik. Horretarako, Elhuyar, Euskaltzaindia eta Wikipediako beste artikulu batzuen "arauak" jarraitu egin ditut. 1.6 atalean ikusgai daude itzulitako 60 terminoak.

Wikidata iturriak

Ondorengo Wikipedia artikuluetatik erauzi egin dira terminoak (Wikipedia barruko lotura urdinak)

Eskema deskribatzen duen entitatea

Eskema ikusteko galdeketa

Galdeketa honen bitartez, eskemako kontzeptuak eta erlazioak ikusi. Euskarazko lexikalizaziorik ez dutenak ez dira agertuko! 

PREFIX euswb: <https://eusterm.wikibase.cloud/entity/>
PREFIX eusdp: <https://eusterm.wikibase.cloud/prop/direct/>
PREFIX eusp: <https://eusterm.wikibase.cloud/prop/>
PREFIX eusps: <https://eusterm.wikibase.cloud/prop/statement/>
PREFIX euspq: <https://eusterm.wikibase.cloud/prop/qualifier/>
PREFIX euspr: <https://eusterm.wikibase.cloud/prop/reference/>
PREFIX eusno: <https://eusterm.wikibase.cloud/prop/novalue/>

select ?concept ?conceptLabel ?edgeLabel ?concept2 ?concept2Label where {
  ?concept eusdp:P6 euswb:Q202; rdfs:label ?conceptLabel. filter(lang(?conceptLabel)="eu")
  optional {?concept ?rel ?concept2. values ?rel {eusdp:P3 eusdp:P4 eusdp:P5}
            ?edge wikibase:directClaim ?rel ; rdfs:label ?edgeLabel . filter(lang(?edgeLabel)="eu")
            ?concept2 rdfs:label ?concept2Label. filter(lang(?concept2Label)="eu")
           }
 }

Try it!

"Part of" erlazioak ikusteko galdeketa

Zein musika tresna zer orkestra-motaren parte den ikusteko, erabili galdeketa hau. 

#defaultView:Graph
PREFIX euswb: <https://eusterm.wikibase.cloud/entity/>
PREFIX eusdp: <https://eusterm.wikibase.cloud/prop/direct/>
PREFIX eusp: <https://eusterm.wikibase.cloud/prop/>
PREFIX eusps: <https://eusterm.wikibase.cloud/prop/statement/>
PREFIX euspq: <https://eusterm.wikibase.cloud/prop/qualifier/>
PREFIX euspr: <https://eusterm.wikibase.cloud/prop/reference/>
PREFIX eusno: <https://eusterm.wikibase.cloud/prop/novalue/>

select ?concept ?conceptLabel ?edgeLabel ?concept2 ?concept2Label where {
  ?concept eusdp:P6 euswb:Q202; rdfs:label ?conceptLabel. filter(lang(?conceptLabel)="eu")
  optional {?concept ?rel ?concept2. values ?rel {eusdp:P3}
            ?edge wikibase:directClaim ?rel ; rdfs:label ?edgeLabel . filter(lang(?edgeLabel)="eu")
            ?concept2 rdfs:label ?concept2Label. filter(lang(?concept2Label)="eu")
           }
 }

Try it!


Euskarazko lexikalizazioak, Wikidatan eta Eustermen

Galdeketa honen bitartez, euskarazko lexikalizazioak ikusi, Wikidatan nola agertzen diren (zer inporatu dugun Wikidatatik, proiektuaren hasieran), eta Eustermen orain zer dagoen, hau da, proiektu honen emaitza dena: 

PREFIX wdt: <http://www.wikidata.org/prop/direct/>
PREFIX rdfs: <http://www.w3.org/2000/01/rdf-schema#>
PREFIX euswb: <https://eusterm.wikibase.cloud/entity/>
PREFIX eusdp: <https://eusterm.wikibase.cloud/prop/direct/>
PREFIX eusp: <https://eusterm.wikibase.cloud/prop/>
PREFIX eusps: <https://eusterm.wikibase.cloud/prop/statement/>
PREFIX euspq: <https://eusterm.wikibase.cloud/prop/qualifier/>
PREFIX euspr: <https://eusterm.wikibase.cloud/prop/reference/>
PREFIX eusno: <https://eusterm.wikibase.cloud/prop/novalue/>

select ?concept ?eusterm_prefLabel
(group_concat(distinct str(?euAltLabel);SEPARATOR="; ") as ?eusterm_altLabels)  
# ?esLabel (group_concat(distinct str(?esAltLabel);SEPARATOR="; ") as ?esAltLabels)  
# ?enLabel (group_concat(distinct str(?enAltLabel);SEPARATOR="; ") as ?enAltLabels)  
?wd_uri ?wd_enPrefLabel ?wd_prefLabel ?wd_altLabels
where { #bind("Q5" as ?wikidata)
?concept eusdp:P6 euswb:Q202; eusdp:P1 ?wikidata ; rdfs:label ?eusterm_prefLabel . filter(lang(?eusterm_prefLabel)="eu") 

#   optional{?concept rdfs:label ?esLabel. filter(lang(?esLabel)="es")}
#   optional{?concept skos:altLabel ?esAltLabel. filter(lang(?esAltLabel)="es")}
#   optional{?concept rdfs:label ?enLabel. filter(lang(?enLabel)="en")}
#   optional{?concept skos:altLabel ?enAltLabel. filter(lang(?enAltLabel)="en")}

bind(iri(concat("http://www.wikidata.org/entity/",?wikidata)) as ?wd_uri)
SERVICE <https://query.wikidata.org/sparql> {    
select ?wd_uri ?wd_enPrefLabel ?wd_prefLabel (group_concat(distinct str(?wd_altLabel);SEPARATOR="; ") as ?wd_altLabels)  
WHERE { ?wd_uri rdfs:label ?wd_enPrefLabel. filter(lang(?wd_enPrefLabel)="en")
  optional{?wd_uri rdfs:label ?wd_prefLabel. filter(lang(?wd_prefLabel)="eu")}
  optional{?wd_uri skos:altLabel ?wd_altLabel. filter(lang(?wd_altLabel)="eu")}
} group by ?wd_uri ?wd_enPrefLabel ?wd_prefLabel ?wd_altLabels }
   
  optional{?concept skos:altLabel ?euAltLabel. filter(lang(?euAltLabel)="eu")}
     
 } group by ?concept ?eusterm_prefLabel
 ?eusterm_altLabels
?wd_uri ?wd_enPrefLabel ?wd_prefLabel ?wd_altLabels
order by ?eusterm_prefLabel

Try it!


Inportatu diren musika-tresnen sailkapena (azpiklase guztiak)

PREFIX euswb: <https://eusterm.wikibase.cloud/entity/>
PREFIX eusdp: <https://eusterm.wikibase.cloud/prop/direct/>
PREFIX eusp: <https://eusterm.wikibase.cloud/prop/>
PREFIX eusps: <https://eusterm.wikibase.cloud/prop/statement/>
PREFIX euspq: <https://eusterm.wikibase.cloud/prop/qualifier/>
PREFIX euspr: <https://eusterm.wikibase.cloud/prop/reference/>
PREFIX eusno: <https://eusterm.wikibase.cloud/prop/novalue/>

select ?concept (SAMPLE(?cLabel) as ?conceptLabel) ?edgeLabel ?concept2 (SAMPLE(?c2Label) as ?concept2Label) #?wd
where {
  ?concept eusdp:P6 euswb:Q202; rdfs:label ?cLabel. #filter(lang(?conceptLabel)="eu")
  optional {?concept ?rel ?concept2. values ?rel {eusdp:P4}
            ?edge wikibase:directClaim ?rel ; rdfs:label ?edgeLabel . filter(lang(?edgeLabel)="eu")
            ?concept2 rdfs:label ?c2Label. #filter(lang(?concept2Label)="eu")
           }
 } group by ?concept ?conceptLabel ?edgeLabel ?concept2 ?concept2Label

Try it!

Orkestra-instrumentuak eta part-of erlazioak

Galdeketa honek erakusten du zeinen orkestra-motaren parte diren instrumentuak. 

PREFIX euswb: <https://eusterm.wikibase.cloud/entity/>
PREFIX eusdp: <https://eusterm.wikibase.cloud/prop/direct/>
PREFIX eusp: <https://eusterm.wikibase.cloud/prop/>
PREFIX eusps: <https://eusterm.wikibase.cloud/prop/statement/>
PREFIX euspq: <https://eusterm.wikibase.cloud/prop/qualifier/>
PREFIX euspr: <https://eusterm.wikibase.cloud/prop/reference/>
PREFIX eusno: <https://eusterm.wikibase.cloud/prop/novalue/>

select ?concept ?conceptLabel ?edgeLabel ?concept2 ?concept2Label #?wd
where {
  ?concept eusdp:P6 euswb:Q202; eusdp:P5 euswb:Q199.
  optional {?concept ?rel ?concept2. values ?rel {eusdp:P3}
            ?edge wikibase:directClaim ?rel. # ; rdfs:label ?edgeLabel . filter(lang(?edgeLabel)="eu")
            ?concept2 eusdp:P6 euswb:Q202 .
           } SERVICE wikibase:label { bd:serviceParam wikibase:language "eu,en". }
 } group by ?concept ?conceptLabel ?edgeLabel ?concept2 ?concept2Label

Try it!

Euskara-Gaztelera-Ingelesa Hiztegia

Eskema honetako kontzeptuan hiztegi hirueleduna ikusteko, erabili galdeketa hauek.

Eskema osoa

PREFIX euswb: <https://eusterm.wikibase.cloud/entity/>
PREFIX eusdp: <https://eusterm.wikibase.cloud/prop/direct/>
PREFIX eusp: <https://eusterm.wikibase.cloud/prop/>
PREFIX eusps: <https://eusterm.wikibase.cloud/prop/statement/>
PREFIX euspq: <https://eusterm.wikibase.cloud/prop/qualifier/>
PREFIX euspr: <https://eusterm.wikibase.cloud/prop/reference/>
PREFIX eusno: <https://eusterm.wikibase.cloud/prop/novalue/>

select ?concept 
?euLabel (group_concat(distinct str(?euAltLabel);SEPARATOR="; ") as ?euAltLabels)  
?esLabel (group_concat(distinct str(?esAltLabel);SEPARATOR="; ") as ?esAltLabels)  
?enLabel (group_concat(distinct str(?enAltLabel);SEPARATOR="; ") as ?enAltLabels)  
where {
  ?concept eusdp:P6 euswb:Q202. 
  optional{?concept rdfs:label ?euLabel. filter(lang(?euLabel)="eu")}
  optional{?concept skos:altLabel ?euAltLabel. filter(lang(?euAltLabel)="eu")}
  optional{?concept rdfs:label ?esLabel. filter(lang(?esLabel)="es")}
  optional{?concept skos:altLabel ?esAltLabel. filter(lang(?esAltLabel)="es")}
  optional{?concept rdfs:label ?enLabel. filter(lang(?enLabel)="en")}
  optional{?concept skos:altLabel ?enAltLabel. filter(lang(?enAltLabel)="en")}
  
 } group by ?concept ?euLabel ?euAltLabels ?esLabel ?esAltLabels ?enLabel ?enAltLabels
order by lcase(?euLabel)

Try it!

Orkestra-instrumentuak bakarrik

PREFIX euswb: <https://eusterm.wikibase.cloud/entity/>
PREFIX eusdp: <https://eusterm.wikibase.cloud/prop/direct/>
PREFIX eusp: <https://eusterm.wikibase.cloud/prop/>
PREFIX eusps: <https://eusterm.wikibase.cloud/prop/statement/>
PREFIX euspq: <https://eusterm.wikibase.cloud/prop/qualifier/>
PREFIX euspr: <https://eusterm.wikibase.cloud/prop/reference/>
PREFIX eusno: <https://eusterm.wikibase.cloud/prop/novalue/>

select ?concept 
?euLabel (group_concat(distinct str(?euAltLabel);SEPARATOR="; ") as ?euAltLabels)  
?esLabel (group_concat(distinct str(?esAltLabel);SEPARATOR="; ") as ?esAltLabels)  
?enLabel (group_concat(distinct str(?enAltLabel);SEPARATOR="; ") as ?enAltLabels)  
where {
  ?concept eusdp:P6 euswb:Q202; eusdp:P5 euswb:Q199 .
  optional{?concept rdfs:label ?euLabel. filter(lang(?euLabel)="eu")}
  optional{?concept skos:altLabel ?euAltLabel. filter(lang(?euAltLabel)="eu")}
  optional{?concept rdfs:label ?esLabel. filter(lang(?esLabel)="es")}
  optional{?concept skos:altLabel ?esAltLabel. filter(lang(?esAltLabel)="es")}
  optional{?concept rdfs:label ?enLabel. filter(lang(?enLabel)="en")}
  optional{?concept skos:altLabel ?enAltLabel. filter(lang(?enAltLabel)="en")}
  
 } group by ?concept ?euLabel ?euAltLabels ?esLabel ?esAltLabels ?enLabel ?enAltLabels
order by lcase(?euLabel)

Try it!

Wikidatan idatzi izana

Wikidatan 14 euskarazko lexikalizazio idatzi izana da proiektu honen emaitzaren parte bat. Eskema honetatik hartu eta Wikidatan txertatu dira (eta, honezkero, goiko bi galdeketen emaitzetan agertzen dira, lehenagotik Wikidatan zeudenekin batera).

Retrieved from "https://eusterm.wikibase.cloud/w/index.php?title=Orkestra&oldid=9397"