LGBT komunitatea

From eusterm

LGBT komunitatea, kontzeptu-eskema bat

Wikidata iturriak

Ondorengo Wikipedia artikuluetatik erauzi egin dira terminoak (Wikipedia barruko lotura urdinak)

Eskema deskribatzen duen entitatea

Proiektuaren deskribapena

Egilea

Maider Ramírez Martín

Helburua

Baliabide honen helburua euskaraz LGBT komunitatearen inguruko terminoak biltzen dituen datu-banku terminologiko bat sortzea da. Izan ere, euskal komunitatearentzat gaurkotasuna duen gaia dela uste badugu ere, oraindik ez da honen inguruko hiztegi oso eta eguneraturik existitzen gurean. Hori dela eta, interesgarria iruditzen zaigu etorkizunean gisa horretako baliabide publiko bat sortzea, eta proiektu honek bide horren lehen urratsa izatea du xedetzat.

Metodologia

Honako hau izan da proiektu hau egiteko jarraitutako metodologia: lehenik eta behin, Wikipediako LGBT community (ingelesez) hautatu genuen eta Wikipedia barruko loturak erauzi genituen; ondoren, gure eskemaren parte izango ziren terminoak hautatu genituen eta horiek euskaratzera ekin genion. Terminoak euskarara itzultzeko prozedura ez da beti berdina izan, eta oro har, hauek izan dira itzulpen-ordainak lortzeko bideak:

  • Terminoa euskal hiztegi edo terminologia bankuetan bilatu.
  • Terminoa iturri bibliografiko espezializatuetan bilatu. Horretarako, Jokin Azpiazu Carballoren doktorego tesia, Ur nahasien erraiak. LGTB* esperientzia eta politizazioak Hego Euskal Herriko herri mugimenduetan, baliatu dugu nagusiki.
  • Terminoa corpusetan edo Google bilaketaren bidez bilatu, eta eguneroko testuinguruetan (hedabideetan, sare sozialetan, etab.) duen erabilera kontuan hartu.

Zenbait terminoren itzulpen-ordaina ezin izan dugu goian aipatutako bideetatik aurkitu. Ondorioz, lekukotasuna agertzen ez den horietan, terminoaren euskarazko lexikalizazioa guk sortutakoa da. Horretarako, hainbat bide jarraitu ditugu ere:

  • Logika. Esate baterako, grezierako jatorria duten hitzetan, euskaratzea tradizionalki egin den bezala egin dugu; hau da, ingelesezko homophobia terminoa euskaraz homofobia bada, aphobia terminoa afobia izango da. Edo bestalde, euskaraz pinkwashing terminoa zuriketa arrosa bada, straight washing terminoa zuriketa heterosexuala bezala itzuli dugu.
  • Itzulpen literala. Termino batzuk hitzez hitz itzuli ditugu.
  • Sormena. Kasu gutxi batzuetan terminoa zerotik asmatu dugu, betiere kontuan hartuta gurea proposamen bat baino ez dela, eta ez inolako itzulpen-ordain finko edo betikotua. Hori da questioning terminoaren kasua, zeinarentzat zalantzaro izan den gure proposamena, esanahia "norberaren generoa, sexu-identitatea eta/edo sexu-orientazioa zalantzan jartzen den garaia" baita, alegia.

Emaitzak

Hortaz, proiektuaren emaitza LGBT komunitatearen inguruko zenbait termino biltzen dituen euskara-gaztelania-ingelesa hiztegi hirueleduna da. Arestian aipatu bezala, baliabide honek etorkizuneko hiztegi osatuago baten lehen pausua izatea bilatzen du, eta bide horretan beraz, bere helburua betetzen duela esan genezake.

Eskema ikusteko galdeketa

Galdeketa honen bitartez, eskemako kontzeptuak eta erlazioak ikusi. Euskarazko lexikalizaziorik ez dutenak ez dira agertuko! 

PREFIX euswb: <https://eusterm.wikibase.cloud/entity/>
PREFIX eusdp: <https://eusterm.wikibase.cloud/prop/direct/>
PREFIX eusp: <https://eusterm.wikibase.cloud/prop/>
PREFIX eusps: <https://eusterm.wikibase.cloud/prop/statement/>
PREFIX euspq: <https://eusterm.wikibase.cloud/prop/qualifier/>
PREFIX euspr: <https://eusterm.wikibase.cloud/prop/reference/>
PREFIX eusno: <https://eusterm.wikibase.cloud/prop/novalue/>

select ?concept ?conceptLabel ?edgeLabel ?concept2 ?concept2Label where {
  ?concept eusdp:P6 euswb:Q208; rdfs:label ?conceptLabel. filter(lang(?conceptLabel)="eu")
  optional {?concept ?rel ?concept2. values ?rel {eusdp:P3 eusdp:P4 eusdp:P5}
            ?edge wikibase:directClaim ?rel ; rdfs:label ?edgeLabel . filter(lang(?edgeLabel)="eu")
            ?concept2 rdfs:label ?concept2Label. filter(lang(?concept2Label)="eu")
           }
 }

Try it!


Euskarazko lexikalizazioa falta zaien kontzeptuak

Galdeketa honen bitartez, euskarazko lexikalizaziorik ez dutenak ikusi: 

PREFIX euswb: <https://eusterm.wikibase.cloud/entity/>
PREFIX eusdp: <https://eusterm.wikibase.cloud/prop/direct/>
PREFIX eusp: <https://eusterm.wikibase.cloud/prop/>
PREFIX eusps: <https://eusterm.wikibase.cloud/prop/statement/>
PREFIX euspq: <https://eusterm.wikibase.cloud/prop/qualifier/>
PREFIX euspr: <https://eusterm.wikibase.cloud/prop/reference/>
PREFIX eusno: <https://eusterm.wikibase.cloud/prop/novalue/>

select ?concept (group_concat(str(?conceptLabel);SEPARATOR="; ") as ?labels)  where {
  ?concept eusdp:P6 euswb:Q208. filter not exists { ?concept rdfs:label ?euLabel. filter(lang(?euLabel)="eu") }
  ?concept rdfs:label ?conceptLabel.
 } group by ?concept ?labels

Try it!

Euskara-Gaztelera-Ingelesa Hiztegia

Eskema honetako kontzeptuan hiztegi hirueleduna ikusteko, erabili galdeketa hau. 

PREFIX euswb: <https://eusterm.wikibase.cloud/entity/>
PREFIX eusdp: <https://eusterm.wikibase.cloud/prop/direct/>
PREFIX eusp: <https://eusterm.wikibase.cloud/prop/>
PREFIX eusps: <https://eusterm.wikibase.cloud/prop/statement/>
PREFIX euspq: <https://eusterm.wikibase.cloud/prop/qualifier/>
PREFIX euspr: <https://eusterm.wikibase.cloud/prop/reference/>
PREFIX eusno: <https://eusterm.wikibase.cloud/prop/novalue/>

select ?concept 
?euLabel (group_concat(distinct str(?euAltLabel);SEPARATOR="; ") as ?euAltLabels)  
?esLabel (group_concat(distinct str(?esAltLabel);SEPARATOR="; ") as ?esAltLabels)  
?enLabel (group_concat(distinct str(?enAltLabel);SEPARATOR="; ") as ?enAltLabels)  
where {
  ?concept eusdp:P6 euswb:Q208. 
  optional{?concept rdfs:label ?euLabel. filter(lang(?euLabel)="eu")}
  optional{?concept skos:altLabel ?euAltLabel. filter(lang(?euAltLabel)="eu")}
  optional{?concept rdfs:label ?esLabel. filter(lang(?esLabel)="es")}
  optional{?concept skos:altLabel ?esAltLabel. filter(lang(?esAltLabel)="es")}
  optional{?concept rdfs:label ?enLabel. filter(lang(?enLabel)="en")}
  optional{?concept skos:altLabel ?enAltLabel. filter(lang(?enAltLabel)="en")}
  
 } group by ?concept ?euLabel ?euAltLabels ?esLabel ?esAltLabels ?enLabel ?enAltLabels
order by ?euLabel

Try it!

Euskarazko kontzeptu-etiketak Eustermen eta Wikidatan

Ikusteko, zer lexikalizazio dituen kontzeptu bakoitzak Eusterm-eko eskeman eta Wikidatan, erabili galdeketa hau. Wikidatako "prefLabel" eta "altLabel" Eusterm-eko etiketez ordeztea da ideia. 

PREFIX wdt: <http://www.wikidata.org/prop/direct/>
PREFIX rdfs: <http://www.w3.org/2000/01/rdf-schema#>
PREFIX euswb: <https://eusterm.wikibase.cloud/entity/>
PREFIX eusdp: <https://eusterm.wikibase.cloud/prop/direct/>
PREFIX eusp: <https://eusterm.wikibase.cloud/prop/>
PREFIX eusps: <https://eusterm.wikibase.cloud/prop/statement/>
PREFIX euspq: <https://eusterm.wikibase.cloud/prop/qualifier/>
PREFIX euspr: <https://eusterm.wikibase.cloud/prop/reference/>
PREFIX eusno: <https://eusterm.wikibase.cloud/prop/novalue/>

select ?concept ?eusterm_prefLabel
(group_concat(distinct str(?euAltLabel);SEPARATOR="; ") as ?eusterm_altLabels)  
# ?esLabel (group_concat(distinct str(?esAltLabel);SEPARATOR="; ") as ?esAltLabels)  
# ?enLabel (group_concat(distinct str(?enAltLabel);SEPARATOR="; ") as ?enAltLabels)  
?wd_uri ?wd_enPrefLabel ?wd_prefLabel ?wd_altLabels
where { #bind("Q5" as ?wikidata)
?concept eusdp:P6 euswb:Q208; eusdp:P1 ?wikidata ; rdfs:label ?eusterm_prefLabel . filter(lang(?eusterm_prefLabel)="eu") 

#   optional{?concept rdfs:label ?esLabel. filter(lang(?esLabel)="es")}
#   optional{?concept skos:altLabel ?esAltLabel. filter(lang(?esAltLabel)="es")}
#   optional{?concept rdfs:label ?enLabel. filter(lang(?enLabel)="en")}
#   optional{?concept skos:altLabel ?enAltLabel. filter(lang(?enAltLabel)="en")}

bind(iri(concat("http://www.wikidata.org/entity/",?wikidata)) as ?wd_uri)
SERVICE <https://query.wikidata.org/sparql> {    
select ?wd_uri ?wd_enPrefLabel ?wd_prefLabel (group_concat(distinct str(?wd_altLabel);SEPARATOR="; ") as ?wd_altLabels)  
WHERE { ?wd_uri rdfs:label ?wd_enPrefLabel. filter(lang(?wd_enPrefLabel)="en")
  optional{?wd_uri rdfs:label ?wd_prefLabel. filter(lang(?wd_prefLabel)="eu")}
  optional{?wd_uri skos:altLabel ?wd_altLabel. filter(lang(?wd_altLabel)="eu")}
} group by ?wd_uri ?wd_enPrefLabel ?wd_prefLabel ?wd_altLabels }
   
  optional{?concept skos:altLabel ?euAltLabel. filter(lang(?euAltLabel)="eu")}
     
 } group by ?concept ?eusterm_prefLabel
 ?eusterm_altLabels
?wd_uri ?wd_enPrefLabel ?wd_prefLabel ?wd_altLabels
order by ?eusterm_prefLabel

Try it!

Euskarazko definizioak Eustermen eta Wikidatan

Ikusteko, zer definizio kontzeptu bakoitzak Eusterm-eko eskeman eta Wikidatan, erabili galdeketa hau. Wikidatako definizioa Eusterm-eko definizioaz ordeztea da ideia. 

PREFIX wdt: <http://www.wikidata.org/prop/direct/>
PREFIX rdfs: <http://www.w3.org/2000/01/rdf-schema#>
PREFIX euswb: <https://eusterm.wikibase.cloud/entity/>
PREFIX eusdp: <https://eusterm.wikibase.cloud/prop/direct/>
PREFIX eusp: <https://eusterm.wikibase.cloud/prop/>
PREFIX eusps: <https://eusterm.wikibase.cloud/prop/statement/>
PREFIX euspq: <https://eusterm.wikibase.cloud/prop/qualifier/>
PREFIX euspr: <https://eusterm.wikibase.cloud/prop/reference/>
PREFIX eusno: <https://eusterm.wikibase.cloud/prop/novalue/>

select ?concept ?eusterm_prefLabel ?eusterm_def
?wd_uri ?wd_enPrefLabel ?wd_euPrefLabel ?wd_def
where { 
?concept eusdp:P6 euswb:Q208; eusdp:P1 ?wikidata ; rdfs:label ?eusterm_prefLabel . filter(lang(?eusterm_prefLabel)="eu") 
bind(iri(concat("http://www.wikidata.org/entity/",?wikidata)) as ?wd_uri)
SERVICE <https://query.wikidata.org/sparql> {    
select ?wd_uri ?wd_enPrefLabel ?wd_euPrefLabel ?wd_def
WHERE { ?wd_uri rdfs:label ?wd_enPrefLabel. filter(lang(?wd_enPrefLabel)="en")
  optional{?wd_uri rdfs:label ?wd_euPrefLabel. filter(lang(?wd_euPrefLabel)="eu")}
  optional{?wd_uri schema:description ?wd_def. filter(lang(?wd_def)="eu")}
} group by ?wd_uri ?wd_enPrefLabel ?wd_euPrefLabel ?wd_def }
 optional{?concept schema:description ?eusterm_def. filter(lang(?eusterm_def)="eu")}
} group by ?concept ?eusterm_prefLabel ?eusterm_def
?wd_uri ?wd_enPrefLabel ?wd_euPrefLabel ?wd_def
order by ?eusterm_prefLabel

Try it!

Wikidatan idatzi izana

Wikidatan euskarazko lexikalizazioak eta definizioak idatzi izana da proiektu honen emaitzaren parte bat. Eskema honetatik hartu eta Wikidatan txertatu dira (eta, honezkero, goiko bi galdeketen emaitzetan agertzen dira):

  • 79 lexikalizazio hobetsiak (preferred label)
  • 28 kontzeptuentzat, horretaz gain, lexikalizazio alternatiboak (alternative label)
  • 50 definizio
Retrieved from "https://eusterm.wikibase.cloud/w/index.php?title=LGBT_komunitatea&oldid=9395"