Indar-Entrenamendua
Indar-Entrenamendua, kontzeptu eskema bat
- Eskema deskribatzen duen entitatea: Q6771
- Egilea: Maialen Gómez Eizmendi
Proiektuaren deskribapena
Helburua
Proiektu honen helburua indar-entrenamenduarekin lotutako hitzen euskarazko lexikalizazioak ematea da. Hain zuzen ere, ez dago terminologia hori lantzen duen hiztegirik. Gainera, hitz asko ingelesez bakarrik erabiltzen dira, eta ez dute ez gaztelaniazko ez euskarazko baliokiderik. Hori dela eta, dagoeneko euskaraz erabiltzen diren hitzak biltzeaz gain, hainbat hitz asmatu behar izan ditut, bai euskaraz eta bai gaztelaniaz.
Abiapuntua
Proiektu hau lantzeko, hiru iturri hartu ditut oinarritzat: Wikipediako "Strength training" artikulua (ingelesez), UZEIren "Gorputz Hezkuntzaren Hiztegia" (euskaraz eta gaztelaniaz) eta "Terminología de los ejercicios de fuerza con sobrecargas" lana (gaztelaniaz, katalanez eta ingelesez). Wikipediako artikulua nahiko orokorra da (ez du indar-entrenamenduarekin lotutako gai zehatz bat lantzen), eta UZEIren hiztegia gorputz-hezkuntzaren ingurukoa da, beraz, ez du indar-entrenamenduarekin erlazionatutako terminologia bakarrik lantzen. "Terminología de los ejercicios de fuerza con sobrecargas" lanak, aldiz, indar-entrenamenduetan egin ohi diren ariketen izenak bakarrik jasotzen ditu.
Metodologia
Lehenik eta behin Wikipediako artikulua erauzteko eskatu nion irakasleari, eta ondoren nahi ez nituenak kendu nituen berak bidalitako taulatik. Segidan UZEIren hiztegia erauzteko eskatu nion, izan ere, Wikipediako artikuluan hitz asko falta zirela iruditu zitzaidan. Orduan konturatu ginen hitz asko errepikatuta zeudela, eta horregatik, batu egin behar izan nituen (Merge two items). UZEI hiztegiak gorputz hezkuntzaren gaia lantzen duenez, hitz asko kendu behar izan nituen. Hori egin ondoren, hitzen arteko erlazioak, lexikalizazioak eta definizioak lantzen hasi nintzen, Wikidatan hitz bakoitzari zegokion Q zenbakia bilatzeaz eta jartzeaz gain. Hala ere, segituan ikusi nuen indarra entrenatzeko ariketen izenak falta zirela, eta hori konpontzeko azken lan bat erauzi genuen. Loturen kasuan, oinarrizkoak erabiltzeaz gain (honen parte, honen azpiklase eta honen instantzia), beste batzuk sortu behar izan ditut. Euskarazko lexikalizazioen ebidentziak Elhuyarren adibideetatik atera ditut gehienbat, eta gutxi batzuk web-orri desberdinetatik.
Wikipediako artikulutik datozen hitzak lantzea pixka bat zaila izan da, ingelesezko lexikalizazioak bakarrik ematen baitzituen. Hori dela eta, gaztelaniazkoak eta euskarazkoak nire kabuz sartu behar izan ditut. Baliokide batzuk hiztegiak erabiliz (batez ere Elhuyar, eta batzuetan Euskalterm) aukeratu ditut, beste batzuk, aldiz, nik asmatu behar izan ditut. Kasu horietan ezin izan dut euskarazko lexikalizazioaren ebidentziarik eman. Hitz berriak sortzeaz bestalde, definizioak garatu behar izan ditut. Horretarako Wikipediako artikuluak erabili ditut gehienbat.
UZEIren hiztegiari dagokionez, hitz guztiak euskaraz eta gaztelaniaz zeuden, beraz, ingelesezko baliokidea bakarrik bilatu behar izan dut. Horri esker, baliokideak aurkitzea ez da batere zaila izan, indar-entrenamenduarekin lotutako hitz asko ingelesez bakarrik baitaude. Gainera, definizio batzuk eginda zeuden dagoeneko, eta horrek lana arindu dit. Hala ere, zenbait definizio luzeegiak iruditzen zitzaizkidanez, aldatu egin behar izan ditut. Definiziorik ez zegoen kasuetan, Wikipediako artikuluak erabili ditut batez ere, baina baita beste zenbait web-orri ere.
Azkenik, "Terminología de los ejercicios de fuerza con sobrecargas" izeneko lana erabili dut. Hitzak gaztelaniaz eta ingelesez zeudenez, Wikipediako artikuluko hitzekin izan ditudan zailtasunak izan ditut hemen ere: egia da hitz batzuk existitzen direla, beste batzuk, aldiz, ez; ondorioz, hainbat eta hainbat nik neuk asmatu behar izan ditut. Definizioak ere nik garatu ditut, eta beste bi iturrietako hitzekin egin dudan moduan, Wikipediako artikuluak eta beste zenbait web-orri baliatu ditut horretarako.
Hitz guztiak garatu ondoren, irakasleari euskarazko, gaztelaniazko eta ingelesezko lexikalizazioak eta definizioak Wikidatara bidaltzeko eskatu nion.
Emaitzak
Lanak 184 hitz ditu guztira. Hasiera batean 215 termino lantzeko asmoa nuen, baina lana egin ahala hitzak kentzen joan naiz, soberan zeudela iruditzen baitzitzaidan.
Laburbilduz, kontzeptu-eskemak indar-entrenamenduaren ariketekin, onurekin, arriskuekin, materialarekin, ondorioekin eta baldintzekin lotutako terminoak ditu, eta baita gorputzarekin lotutako hitzak ere.
Ondorio gisa, ekarpen polita egin dudala iruditzen zait, nahiz eta termino asko falta. Horrez gain, nik proposatutako termino berriak berrikusi beharko lirateke, eta kasu batzuetan, alternatibak proposatu.
Etorkizunera begira, kontzeptu-eskema aberastea izango litzateke nire helburua, indar-entrenamenduaren munduan hitz gehiago erabiltzen baitira. Esate baterako, ariketa gehiago jartzea ideia ona izan liteke. Ez dut elikadurarekin erlazionatutako terminorik sartu, beraz, hori gehitzea ere beste aukera bat izan liteke.
Datu-base galdeketak
Euskara-Gaztelera-Frantsesa-Ingelesa Hiztegia
Eskema honetako kontzeptuan hiztegi laueleduna ikusteko, erabili galdeketa hau. "uzeid" dutenak UZEI-ko "Gorputz-Hezkuntza Hiztegia" lanetik datoz.
PREFIX euswb: <https://eusterm.wikibase.cloud/entity/>
PREFIX eusdp: <https://eusterm.wikibase.cloud/prop/direct/>
PREFIX eusp: <https://eusterm.wikibase.cloud/prop/>
PREFIX eusps: <https://eusterm.wikibase.cloud/prop/statement/>
PREFIX euspq: <https://eusterm.wikibase.cloud/prop/qualifier/>
PREFIX euspr: <https://eusterm.wikibase.cloud/prop/reference/>
select ?concept ?uzeid (iri(concat("http://www.wikidata.org/entity/",?wd)) as ?wikidata)
?euLabel (group_concat(distinct str(?euAltLabel);SEPARATOR="; ") as ?euAltLabels)
?esLabel (group_concat(distinct str(?esAltLabel);SEPARATOR="; ") as ?esAltLabels)
?enLabel (group_concat(distinct str(?enAltLabel);SEPARATOR="; ") as ?enAltLabels)
?frLabel (group_concat(distinct str(?frAltLabel);SEPARATOR="; ") as ?frAltLabels)
where {
?concept eusdp:P6 euswb:Q6771.
optional{?concept eusdp:P15 ?uzei_id. bind(xsd:integer(strafter(?uzei_id,"gorputzhezkuntza_")) as ?uzeid)}
optional{?concept eusdp:P1 ?wd.}
optional{?concept rdfs:label ?euLabel. filter(lang(?euLabel)="eu")}
optional{?concept skos:altLabel ?euAltLabel. filter(lang(?euAltLabel)="eu")}
optional{?concept rdfs:label ?esLabel. filter(lang(?esLabel)="es")}
optional{?concept skos:altLabel ?esAltLabel. filter(lang(?esAltLabel)="es")}
optional{?concept rdfs:label ?enLabel. filter(lang(?enLabel)="en")}
optional{?concept skos:altLabel ?enAltLabel. filter(lang(?enAltLabel)="en")}
optional{?concept rdfs:label ?frLabel. filter(lang(?frLabel)="fr")}
optional{?concept skos:altLabel ?frAltLabel. filter(lang(?frAltLabel)="fr")}
} group by ?concept ?uzeid ?wd ?euLabel ?euAltLabels ?esLabel ?esAltLabels ?enLabel ?enAltLabels ?frLabel ?frAltLabels
order by ?esLabel
Terminología de los ejercicios de fuerza con sobrecargas
Kontzeptu hauek Terminología de los ejercicios de fuerza con sobrecargas lanetik datoz.
PREFIX euswb: <https://eusterm.wikibase.cloud/entity/>
PREFIX eusdp: <https://eusterm.wikibase.cloud/prop/direct/>
PREFIX eusp: <https://eusterm.wikibase.cloud/prop/>
PREFIX eusps: <https://eusterm.wikibase.cloud/prop/statement/>
PREFIX euspq: <https://eusterm.wikibase.cloud/prop/qualifier/>
PREFIX euspr: <https://eusterm.wikibase.cloud/prop/reference/>
select ?concept ?uzeid (iri(concat("http://www.wikidata.org/entity/",?wd)) as ?wikidata)
?euLabel (group_concat(distinct str(?euAltLabel);SEPARATOR="; ") as ?euAltLabels)
?esLabel (group_concat(distinct str(?esAltLabel);SEPARATOR="; ") as ?esAltLabels)
?enLabel (group_concat(distinct str(?enAltLabel);SEPARATOR="; ") as ?enAltLabels)
?caLabel (group_concat(distinct str(?caAltLabel);SEPARATOR="; ") as ?caAltLabels)
where {
?concept eusdp:P6 euswb:Q6771; eusdp:P17 euswb:Q8106.
optional{?concept eusdp:P15 ?uzei_id. bind(xsd:integer(strafter(?uzei_id,"gorputzhezkuntza_")) as ?uzeid)}
optional{?concept eusdp:P1 ?wd.}
optional{?concept rdfs:label ?euLabel. filter(lang(?euLabel)="eu")}
optional{?concept skos:altLabel ?euAltLabel. filter(lang(?euAltLabel)="eu")}
optional{?concept rdfs:label ?esLabel. filter(lang(?esLabel)="es")}
optional{?concept skos:altLabel ?esAltLabel. filter(lang(?esAltLabel)="es")}
optional{?concept rdfs:label ?enLabel. filter(lang(?enLabel)="en")}
optional{?concept skos:altLabel ?enAltLabel. filter(lang(?enAltLabel)="en")}
optional{?concept rdfs:label ?caLabel. filter(lang(?caLabel)="ca")}
optional{?concept skos:altLabel ?caAltLabel. filter(lang(?caAltLabel)="ca")}
} group by ?concept ?uzeid ?wd ?euLabel ?euAltLabels ?esLabel ?esAltLabels ?enLabel ?enAltLabels ?caLabel ?caAltLabels
order by ?esLabel
Euskarazko lexikalizazio eta definizioak eustermen eta Wikidatan
#title:Indar-entrenamendua kontzeptuak: Wikidatarekin lerrokatuak, Eustermen eta Wikidatan dituen lexikalizazio hobetsiekin eta definizioekin
PREFIX euswb: <https://eusterm.wikibase.cloud/entity/>
PREFIX eusdp: <https://eusterm.wikibase.cloud/prop/direct/>
PREFIX wd: <http://www.wikidata.org/entity/>
select ?eusterm_item ?wikidata_item ?eusterm_label (group_concat(distinct str(?eusterm_altLabel);SEPARATOR="; ") as ?eusterm_altLabels) ?eusterm_def
?wikidata_label ?wikidata_altLabels ?wikidata_def
where {
?eusterm_item eusdp:P6 euswb:Q6771;
eusdp:P1 ?wd.
bind (iri(concat(str(wd:),?wd)) as ?wikidata_item)
optional {?eusterm_item rdfs:label ?eusterm_label. filter(lang(?eusterm_label)="eu")}
optional {?eusterm_item skos:altLabel ?eusterm_altLabel. filter(lang(?eusterm_altLabel)="eu")}
optional {?eusterm_item schema:description ?eusterm_def. filter(lang(?eusterm_def)="eu")}
SERVICE <https://query.wikidata.org/sparql> { select ?wd ?wikidata_item ?wikidata_label (group_concat(distinct str(?wikidata_altLabel);SEPARATOR="; ") as ?wikidata_altLabels) ?wikidata_def
WHERE {
?wikidata_item rdfs:label ?label. filter(lang(?label)="en")
optional {?wikidata_item rdfs:label ?wikidata_label. filter(lang(?wikidata_label)="eu")}
optional {?wikidata_item schema:description ?wikidata_def. filter(lang(?wikidata_def)="eu")}
optional {?wikidata_item skos:altLabel ?wikidata_altLabel. filter(lang(?wikidata_altLabel)="eu")}
} group by ?wd ?wikidata_item ?wikidata_label ?wikidata_altLabels ?wikidata_def
}
} group by ?eusterm_item ?wikidata_item ?eusterm_label ?eusterm_altLabels ?eusterm_def ?wikidata_label ?wikidata_altLabels ?wikidata_def
Euskarazko, ingelesezko eta gaztelerazko lexikalizazio eta definizioak eustermen eta Wikidatan
#title:Indar-entrenamendua kontzeptuak: Wikidatarekin lerrokatuak, Eustermen eta Wikidatan dituen lexikalizazio hobetsiekin eta definizioekin
PREFIX euswb: <https://eusterm.wikibase.cloud/entity/>
PREFIX eusdp: <https://eusterm.wikibase.cloud/prop/direct/>
PREFIX wd: <http://www.wikidata.org/entity/>
select ?eusterm_item ?wikidata_item
?eusterm_EUlabel (group_concat(distinct str(?eusterm_EUaltLabel);SEPARATOR="; ") as ?eusterm_EUaltLabels) ?eusterm_EUdef
?eusterm_ESlabel (group_concat(distinct str(?eusterm_ESaltLabel);SEPARATOR="; ") as ?eusterm_ESaltLabels) ?eusterm_ESdef
?eusterm_ENlabel (group_concat(distinct str(?eusterm_ENaltLabel);SEPARATOR="; ") as ?eusterm_ENaltLabels) ?eusterm_ENdef
?wikidata_EUlabel ?wikidata_EUaltLabels ?wikidata_EUdef ?wikidata_ENlabel ?wikidata_ENaltLabels ?wikidata_ENdef ?wikidata_ESlabel ?wikidata_ESaltLabels ?wikidata_ESdef
where {
?eusterm_item eusdp:P6 euswb:Q6771;
eusdp:P1 ?wd.
bind (iri(concat(str(wd:),?wd)) as ?wikidata_item)
optional {?eusterm_item rdfs:label ?eusterm_EUlabel. filter(lang(?eusterm_EUlabel)="eu")}
optional {?eusterm_item skos:altLabel ?eusterm_EUaltLabel. filter(lang(?eusterm_EUaltLabel)="eu")}
optional {?eusterm_item schema:description ?eusterm_EUdef. filter(lang(?eusterm_EUdef)="eu")}
optional {?eusterm_item rdfs:label ?eusterm_ESlabel. filter(lang(?eusterm_ESlabel)="es")}
optional {?eusterm_item skos:altLabel ?eusterm_ESaltLabel. filter(lang(?eusterm_ESaltLabel)="es")}
optional {?eusterm_item schema:description ?eusterm_ESdef. filter(lang(?eusterm_ESdef)="es")}
optional {?eusterm_item rdfs:label ?eusterm_ENlabel. filter(lang(?eusterm_ENlabel)="en")}
optional {?eusterm_item skos:altLabel ?eusterm_ENaltLabel. filter(lang(?eusterm_ENaltLabel)="en")}
optional {?eusterm_item schema:description ?eusterm_ENdef. filter(lang(?eusterm_ENdef)="en")}
SERVICE <https://query.wikidata.org/sparql> { select ?wd ?wikidata_item
?wikidata_EUlabel (group_concat(distinct str(?wikidata_EUaltLabel);SEPARATOR="; ") as ?wikidata_EUaltLabels) ?wikidata_EUdef
?wikidata_ESlabel (group_concat(distinct str(?wikidata_ESaltLabel);SEPARATOR="; ") as ?wikidata_ESaltLabels) ?wikidata_ESdef
WHERE {
?wikidata_item rdfs:label ?wikidata_ENlabel. filter(lang(?wikidata_ENlabel)="en")
optional {?wikidata_item skos:altLabel ?wikidata_ENaltLabel. filter(lang(?wikidata_ENaltLabel)="en")}
optional {?wikidata_item schema:description ?wikidata_ENdef. filter(lang(?wikidata_ENdef)="en")}
optional {?wikidata_item rdfs:label ?wikidata_EUlabel. filter(lang(?wikidata_EUlabel)="eu")}
optional {?wikidata_item schema:description ?wikidata_EUdef. filter(lang(?wikidata_EUdef)="eu")}
optional {?wikidata_item skos:altLabel ?wikidata_EUaltLabel. filter(lang(?wikidata_EUaltLabel)="eu")}
optional {?wikidata_item rdfs:label ?wikidata_ESlabel. filter(lang(?wikidata_ESlabel)="es")}
optional {?wikidata_item schema:description ?wikidata_ESdef. filter(lang(?wikidata_ESdef)="es")}
optional {?wikidata_item skos:altLabel ?wikidata_ESaltLabel. filter(lang(?wikidata_ESaltLabel)="es")}
} group by ?wd ?wikidata_item ?wikidata_EUlabel ?wikidata_EUaltLabels ?wikidata_EUdef ?wikidata_ENlabel ?wikidata_ENaltLabels ?wikidata_ENdef ?wikidata_ESlabel ?wikidata_ESaltLabels ?wikidata_ESdef
}
} group by ?eusterm_item ?wikidata_item ?eusterm_EUlabel ?eusterm_EUaltLabels ?eusterm_EUdef ?eusterm_ENlabel ?eusterm_ENaltLabels ?eusterm_ENdef ?eusterm_ESlabel ?eusterm_ESaltLabels ?eusterm_ESdef
?wikidata_EUlabel ?wikidata_EUaltLabels ?wikidata_EUdef ?wikidata_ENlabel ?wikidata_ENaltLabels ?wikidata_ENdef ?wikidata_ESlabel ?wikidata_ESaltLabels ?wikidata_ESdef
