Gitarra

From eusterm

Egilea

Malen Atxa Corbella

Abiapuntua

Proiektuaren abiapuntua Wikipediako "Guitarra" artikulua alde batetik, eta bestetik, UZEI-ko "Musika Hiztegia" dira. Wikipediako artikulua gaztelaniaz aztertu dut eta hiztegia aldiz, 4 hizkuntzetan dagoenez, horiekin lan egin dut: euskara, gaztelania, ingelesa eta frantsesa.

Wikipediako artikuluan urdinez agertzen ziren termino guztietatik, 38 aukeratu nituen eta musika hiztegiak biltzen dituen 1074 terminoetatik, 117. Hortaz, esan dezakegu, 155 terminorekin lanean ibili naizela.

Kontzeptu-eskema honi dagokion entitatea: Q17413.

Helburua

Bi iturrien arteko konbinazioa eginez, gitarra jotzen ikasteko hiztegitxo bat sortu nahiko nuke. Txikitatik gitarra jotzen aritu naiz, eta oraindik ere jarraitzen dut. Orain arte, ez dut inoiz euskaraz ikasteko aukerarik izan. Jasotako klase eta irakaspen guztiak gaztelaniaz izan dira; horregatik, gaur egun gitarra jotzen ikasi nahi dutenentzat oinarrizko terminoak eskura utzi nahiko nituzke, behintzat funtsezko terminoen berri izan dezaten.

Metodologia

Aipatu bezala nire hiztegian sartu ditudan termino guztiak aukeratutako Wikipediako artikulutik eta UZEI-ko "Musika Hiztegitik" atera ditut. Guzti horiek aukeratzea lan konplexua izan dela deritzot; zein puntutaraino gitarraren edo musikaren teorian sakontzea erabaki behar izanak zenbait buruhauste ekarri dizkit. Nahiz eta musikan urte luzez ibili izan, ez naiz musikaren teorian aditua, hortaz ezagutzen ez nituen termino batzuekin ere topo egin dut.

Hasteko, terminoen aukeraketa egiteko, bi kalkulu-orri desberdin sortu ditut nire irakaslea, David Lindemann-ekin batera. Batean, artikulutik ateratako terminoak agertzen dira, itzulpenarekin; bestean, ordea, hiztegitik ateratakoak. Bi zerrenda horietatik hiztegirako aproposak ikusi ditudan terminoak aukeratu ditut, aurrerago horiekin lan egin eta glosario txukun bat osatzeko. Aipatu beharra dut terminoen aukeraketa erabat subjektiboa izan dela. Izan ere, gitarraren eta honen ikaskuntzaren inguruko termino ohikoenak hautatzen saiatu naiz. Hala nola, gitarraren zati ezberdinak, musikaren teoriaren ingurukoak, instrumentu hau jotzeko erabili daitezkeen tresnak zein teknikak deskribatzen dituztenak, besteak beste.

Glosarioa osatu dudanean, kalkulu-orria deskargatu eta “Open Refine” programan sartu dut. Zerrendako termino batzuek ez zuten Wikidatako datu baseko baliokiderik. Horregatik, bat topatzea izan da nire ondorengo zeregina. Helburua, termino guztiei baliokide eta definizio bat ematea izan da, termino bakoitzari Q zenbakiak esleituz.

Terminoen euskarazko baliokidea eta definizioa jaso ostean, lotura guztiak burutu ondoren, galdetegia Eustermera eramatea izan da hurrengo pausua. Galdetegia erantsi ostean, definizioak Wikidatako estilora pasatu ditut: definizio laburrak, maiuskula eta punturik gabe, baita informazio gehigarri edo adibiderik gabe. Jarraian, Q-zenbaki guztiak egoki daudela ziurtatu behar izan dut, eta errepikatuta dauden terminoak konbinatu ditut. Galdetegian definizio batzuk ez dira ageri, baina horiek ere editatuta daudela aipatu nahiko nuke.

Laburbilduz, nire zeregina egokien ikusi ditudan terminoak aukeratzea izan da, Q-zenbaki egokiarekin. Terminoei definizio bat Wikidata estiloan txertatzea eta errepikatuta dauden terminoak konbinatzea ere izan da zereginaren beste zati bat. Horretaz gain, bai kontzeptu hutsuneak, bai termino eta terminologia hutsuneak ere bete ditut.

Zailtasunak eta Konponbideak

  • Badira euskarazko edo gaztelaniazko baliokiderik ez duten termino batzuk. Batzuetan, gaztelaniazko baliokidea soilik ingelesez aurkitu dut; horregatik, euskarazko terminoa ingelesez jartzea erabaki dut.
  • Izen bera duten kontzeptuak bereiztea izan da beste zailtasun bat. OpenRefinen baliokidea txertatzean, prozesua luzatu da eskuz bilatu behar izan dudalako. Gainera, esanahi desberdin asko dituzten hitzen kasuetan, egokiena aurkitzea zaila izan zait.
  • Aurreko puntuarekin lotuta, errepikatzen diren izenen konbinazioa egitea beste erronka bat izan da. Galdetegian errepikatzen diren zenbait termino daude, eta batzuk dagoeneko konbinatuta daude. Baina horiek konbinatu ahal izateko, zein terminoak elkartu behar diren erabaki behar izan dut. Laburbilduz, izen bera baina esanahai desberdinak bereiztea prozesu zaila izan da.
  • "Irristailu" terminoa galdetegitik kentzeko zailtasunak izan ditut. Termino honek ez du gitarrarekin edo hari-instrumentuekin zerikusirik, eta, hala ere, ezin izan dut galdetegitik kendu. Nire hiztegian behar ez dudan terminoa dela badakit.
  • Wikimedia Commons-ekin argazkiak nola txertatu ez jakitea.

Ondorioak

Proiektua burutzen ari nintzela konturatu naiz benetan aditua edo aukeratutako gaiaren inguruko jakitun izan behar zarela. Terminoek baliokide anitzak izan ditzakete, eta gaiaren inguruko jakintza badugu, baliokide horiek azkarrago lotu ahal izango ditugu. Era berean, errazago aukeratuko dugu hiztegian txertatzeko definiziorik edo terminorik egokiena.

Amaitzeko, aipatu nahiko nuke proiektuari Wikimedia Commons-ekin argazkiak txertatzea falta zaiola. Argazkiak oso erabilgarriak izan daitezke irakurlearentzat, esaterako, izen bera duten bi termino desberdintzeko. Izan ere, termino batzuk izen berdina dute, baina esanahi edo erabilera desberdina.

Euskara-Gaztelera-Frantsesa-Ingelesa Hiztegia

Eskema honetako kontzeptuan hiztegi laueleduna ikusteko, erabili galdeketa hau. "uzeid" dutenak UZEI-ko "Musika Hiztegia" lanetik datoz. 

PREFIX euswb: <https://eusterm.wikibase.cloud/entity/>
PREFIX eusdp: <https://eusterm.wikibase.cloud/prop/direct/>
PREFIX eusp: <https://eusterm.wikibase.cloud/prop/>
PREFIX eusps: <https://eusterm.wikibase.cloud/prop/statement/>
PREFIX euspq: <https://eusterm.wikibase.cloud/prop/qualifier/>
PREFIX euspr: <https://eusterm.wikibase.cloud/prop/reference/>

select ?concept ?uzeid ?wikidata
?euLabel (group_concat(distinct str(?euAltLabel);SEPARATOR="; ") as ?euAltLabels)  ?euDescr
?esLabel (group_concat(distinct str(?esAltLabel);SEPARATOR="; ") as ?esAltLabels)  
?enLabel (group_concat(distinct str(?enAltLabel);SEPARATOR="; ") as ?enAltLabels)  
?frLabel (group_concat(distinct str(?frAltLabel);SEPARATOR="; ") as ?frAltLabels)  
where {
  ?concept eusdp:P6 euswb:Q17413. 
  optional{?concept eusdp:P1 ?wd. bind(iri(concat(str(wd:),?wd)) as ?wikidata)}
  optional{?concept eusdp:P15 ?uzei_id. bind(xsd:integer(strafter(?uzei_id,"Musika_")) as ?uzeid)}
  optional{?concept rdfs:label ?euLabel. filter(lang(?euLabel)="eu")}
  optional{?concept skos:altLabel ?euAltLabel. filter(lang(?euAltLabel)="eu")}
  optional{?concept schema:description ?euDescr. filter(lang(?euDescr)="eu")}
  optional{?concept rdfs:label ?esLabel. filter(lang(?esLabel)="es")}
  optional{?concept skos:altLabel ?esAltLabel. filter(lang(?esAltLabel)="es")}
  optional{?concept rdfs:label ?enLabel. filter(lang(?enLabel)="en")}
  optional{?concept skos:altLabel ?enAltLabel. filter(lang(?enAltLabel)="en")}
  optional{?concept rdfs:label ?frLabel. filter(lang(?frLabel)="fr")}
  optional{?concept skos:altLabel ?frAltLabel. filter(lang(?frAltLabel)="fr")}
  
 } group by ?concept ?uzeid ?wikidata ?euLabel ?euAltLabels ?euDescr ?esLabel ?esAltLabels ?enLabel ?enAltLabels ?frLabel ?frAltLabels
order by ?uzeid

Try it!

Eusterm eta Wikidatako edukia batera

PREFIX euswb: <https://eusterm.wikibase.cloud/entity/>
PREFIX eusdp: <https://eusterm.wikibase.cloud/prop/direct/>

select ?concept ?wikidata_item
?euLabel (group_concat(distinct str(?euAltLabel);SEPARATOR="; ") as ?euAltLabels)
?euDef
?esDef
?enDef
?wikidata_label ?wikidata_altLabels ?wikidata_def ?wikidata_enLabel ?wikidata_enDef ?wikidata_esLabel ?wikidata_esDef
where {
  ?concept eusdp:P6 euswb:Q17413. 
  ?concept eusdp:P1 ?wd. bind (iri(concat(str(wd:),?wd)) as ?wikidata_item)
  optional{?concept rdfs:label ?euLabel. filter(lang(?euLabel)="eu")}
  optional{?concept skos:altLabel ?euAltLabel. filter(lang(?euAltLabel)="eu")}
  optional{?concept schema:description ?euDef. filter(lang(?euDef)="eu")}
  optional{?concept rdfs:label ?esLabel. filter(lang(?esLabel)="es")}
  optional{?concept schema:description ?esDef. filter(lang(?esDef)="es")}
  optional{?concept rdfs:label ?enLabel. filter(lang(?enLabel)="en")}
  optional{?concept schema:description ?enDef. filter(lang(?enDef)="en")}
  
  SERVICE <https://query.wikidata.org/sparql> { select ?wikidata_item ?wikidata_label (group_concat(distinct str(?wikidata_altLabel);SEPARATOR="; ") as ?wikidata_altLabels) ?wikidata_def ?wikidata_enLabel ?wikidata_enDef ?wikidata_esLabel ?wikidata_esDef
  WHERE { 
   ?wikidata_item rdfs:label ?wikidata_enLabel. filter(lang(?wikidata_enLabel)="en")
       optional {?wikidata_item rdfs:label ?wikidata_label. filter(lang(?wikidata_label)="eu")}
       optional {?wikidata_item schema:description ?wikidata_def. filter(lang(?wikidata_def)="eu")} 
       optional {?wikidata_item skos:altLabel ?wikidata_altLabel. filter(lang(?wikidata_altLabel)="eu")}
       optional{?wikidata_item schema:description ?wikidata_enDef. filter(lang(?wikidata_enDef)="en")}
       optional{?wikidata_item rdfs:label ?wikidata_esLabel. filter(lang(?wikidata_esLabel)="es")}
       optional{?wikidata_item schema:description ?wikidata_esDef. filter(lang(?wikidata_esDef)="es")}
                        } group by ?wikidata_item ?wikidata_label ?wikidata_altLabels ?wikidata_def ?wikidata_enLabel ?wikidata_enDef ?wikidata_esLabel ?wikidata_esDef
  }
  
 } group by ?concept ?wikidata_item ?euLabel ?euAltLabels ?euDef ?esLabel ?esAltLabels ?esDef ?enLabel ?enAltLabels ?enDef ?sareak ?wikidata_label ?wikidata_altLabels ?wikidata_def ?wikidata_enLabel ?wikidata_enDef ?wikidata_esLabel ?wikidata_esDef
order by lcase(?euLabel)

Try it!

Retrieved from "https://eusterm.wikibase.cloud/w/index.php?title=Gitarra&oldid=50350"