Arropa

Arropa, kontzeptu-eskema bat

Kontzeptu-eskema hau errepresentatzen duen entitatea: Q7507

Wikidata iturriak

Ondorengo Wikipedia artikulutik erauzi egin dira terminoak (Wikipedia barruko lotura urdinak):

• https://en.wikipedia.org/wiki/Clothing

Eskema deskribatzen duen entitatea

• https://eusterm.wikibase.cloud/wiki/Item:Q7507 (Wikidatako kontzeptuak)

Proiektuaren deskribapena

Egilea

Koldo Lekubarri de la Fuente

Abiapuntua

Abiapuntu gisa, goian aipaturiko wikipedia-ko "clothing" orriko termino urdin guztiak hartu eta excel taula batean jarri zizkidan Davidek. Nik excel taulako termino guztiak irakurri eta nahi ez nituen terminoak baztertzen hasi nintzen. Azkenean, 300-400 terminotik 200 termino baino gutxiagorekin geratu naiz. Hortik aurrera, termino guztien estekak eustermenen sartu zizkidan Davidek, nik sorturiko orri honetan eskuragarri izateko.

Helburua

Lan honen bitartez, nire helburua wikidatan zein eustermen arropa gaiaren euskarazko lexikalizazio posible guztiak sartzea da. Arropa funtsezko eta oinarrizko gaia da edozein hizkuntzatan; horregatik garrantzitsua iruditzen zait euskal hiztunok ere arroparen inguruko terminologia posible guztia eskuragarri izatea. Gainera, ekarpen honen bidez, ez litezke arroparen oinarrizko terminoak soilik agertuko, prakak edo kamiseta esate baterako, baizik eta kultura, herrialde zein erlijio askotako jantzi eta haien euskarazko lexikalizazioak ere. Bestalde, posible den guztietan, euskarazko lexikalizazioetaz aparte, lexikalizazio bakoitzaren erabileraren lekukotasun agertokia eta testuingurua ere sartzen ahaleginduko naiz. Amaitzeko, lexikalizazioen arteko lotura linguistikoak ere sartzeko asmoa dut; instance of, part of eta subclass of etiketen bitartez.

Metodologia

Esan bezala, irakasleak arropa gaipean aukeratu nituen lexikalizazio guztiak eustermera sartu zizkidan. Behin termino guztiak eskura nituela, honako hau izan da jarraitu dudan metodologia:

Lehenengo eta behin, irakasleak eustermen jarritako termino bakoitzaren euskarazko lexikalizazioa eskuz bilatu eta orrian sartu dut. Lexikalizazio guztien euskarazko baliokidea jarri ostean, lexikalizazio bakoitzarekin batera hura laburki deskribatzen duen definizio laburra idatzi dut. Bestalde, euskarazko lexikalizazioak eskuz jarri ditut, posible izan den bakoitzean lexikalizazioaren lekukotasunaren agertokia eta lekukotasunaren testuingurua jarriz, erreferentzia duin bat izateko.

Aurrekoa egiteko, internet erabili dut, beti ere euskarazko web-orriak erabiltzen ahalegindu naiz. Batzuetan, jatorriz erderaz dauden hainbat web-orrialdek euskarazko itzulpena eskuragarri jartzen dute, baina horrek ez du euskarazko lexikalizazio baten benetako euskarazko erabilera islatzen, eta hortaz, web-orri horiek saihestu egin ditut; ".eus" duten web-orriak lehenetsiz.

Aurretik aipaturiko guztia eskuz sartu behar izan dut; egia da nire eskema wikipediatik erauzi dudala, baina euskarazko lexikalizazio oso gutxi zeuden automatikoki jarrita.

Amaitzeko, lexikalizazioen arteko erlazioak sortu ditut honen instantzia, honen azpiklase eta honen parte sarrerak erabiliz.

Emaitzak

Emaitzei dagokienez, batez ere proiektu honen bitartez arroparen inguruko euskarazko lexikalizazioak eta terminoen arteko erlazioak hedatu ditut eusterm eta wikidatan. Nire emaitzetan ikus daitekeenez, 100 termino baino gehiagoren euskarazko lexikalizazioa eman dut, eta horrekin batera entitate bakoitza labur-labur deskribatzen duen definizio bat ere eman dut. Euskarazko lexikalizazioarekin batera, ia termino guztien lekukotasunaren testuingurua eta lekukotasunaren agertokia ere eskuz sartu dut, erreferentzia gisa. Amaitzeko, terminoen arteko loturak sortu ditut, haien arteko instantziak, azpiklaseak etab. jarriz. Uste dut egindako esfortzuak merezi izan duela, orain euskarazko arropa eta jantzien terminologia are garatuagoa baitago eusterm eta wikidatan.

Honako hauek dira sorturiko lexikalizazio eta erlazio guztiak:

Datu-base galdeketa

Wikidatatik hartutako eskema ikusteko galdeketa

Eskema honetako kontzeptuan hiztegi hirueleduna ikusteko, erabili galdeketa hau.

#title:"Arropak" eskemako wikidatarekin lerrokatutako kontzeptuak hiru hizkuntzetan

PREFIX euswb: <https://eusterm.wikibase.cloud/entity/>
PREFIX eusdp: <https://eusterm.wikibase.cloud/prop/direct/>

select ?concept (iri(concat("http://www.wikidata.org/wiki/",?wd)) as ?wikidata)
?euLabel (group_concat(distinct str(?euAltLabel);SEPARATOR="; ") as ?euAltLabels)
?euDef
?esLabel (group_concat(distinct str(?esAltLabel);SEPARATOR="; ") as ?esAltLabels)  
?esDef
?enLabel (group_concat(distinct str(?enAltLabel);SEPARATOR="; ") as ?enAltLabels)  
?enDef

where {
  ?concept eusdp:P6 euswb:Q7507;
           eusdp:P1 ?wd.
  optional{?concept rdfs:label ?euLabel. filter(lang(?euLabel)="eu")}
  optional{?concept skos:altLabel ?euAltLabel. filter(lang(?euAltLabel)="eu")}
  optional{?concept schema:description ?euDef. filter(lang(?euDef)="eu")}
  optional{?concept rdfs:label ?esLabel. filter(lang(?esLabel)="es")}
  optional{?concept skos:altLabel ?esAltLabel. filter(lang(?esAltLabel)="es")}
  optional{?concept schema:description ?esDef. filter(lang(?esDef)="es")}
  optional{?concept rdfs:label ?enLabel. filter(lang(?enLabel)="en")}
  optional{?concept skos:altLabel ?enAltLabel. filter(lang(?enAltLabel)="en")}
  optional{?concept schema:description ?enDef. filter(lang(?enDef)="en")}
  
 } group by ?concept ?wd ?euLabel ?euAltLabels ?euDef ?esLabel ?esAltLabels ?esDef ?enLabel ?enAltLabels ?enDef
order by lcase(?euLabel)

Try it!

Wikidatatik hartutako eskema ikusteko galdeketa, konparatzeko

Eskema honetako kontzeptuak eustermen eta Wikidatan ikusteko, erabili galdeketa hau.

#title:"Arropak" eskemako wikidatarekin lerrokatutako kontzeptuak, eustermen eta Wikidatan

PREFIX euswb: <https://eusterm.wikibase.cloud/entity/>
PREFIX eusdp: <https://eusterm.wikibase.cloud/prop/direct/>

select ?concept (iri(concat("http://www.wikidata.org/wiki/",?wd)) as ?wikidata)
?euLabel (group_concat(distinct str(?euAltLabel);SEPARATOR="; ") as ?euAltLabels)
?euDef
?esLabel (group_concat(distinct str(?esAltLabel);SEPARATOR="; ") as ?esAltLabels)  
?esDef
?enLabel (group_concat(distinct str(?enAltLabel);SEPARATOR="; ") as ?enAltLabels)  
?enDef
?wikidata_label ?wikidata_altLabels ?wikidata_def

where {
  ?concept eusdp:P6 euswb:Q7507;
           eusdp:P1 ?wd. bind (iri(concat(str(wd:),?wd)) as ?wikidata_item)
  optional{?concept rdfs:label ?euLabel. filter(lang(?euLabel)="eu")}
  optional{?concept skos:altLabel ?euAltLabel. filter(lang(?euAltLabel)="eu")}
  optional{?concept schema:description ?euDef. filter(lang(?euDef)="eu")}
  optional{?concept rdfs:label ?esLabel. filter(lang(?esLabel)="es")}
  optional{?concept skos:altLabel ?esAltLabel. filter(lang(?esAltLabel)="es")}
  optional{?concept schema:description ?esDef. filter(lang(?esDef)="es")}
  optional{?concept rdfs:label ?enLabel. filter(lang(?enLabel)="en")}
  optional{?concept skos:altLabel ?enAltLabel. filter(lang(?enAltLabel)="en")}
  optional{?concept schema:description ?enDef. filter(lang(?enDef)="en")}
  
   SERVICE <https://query.wikidata.org/sparql> { select ?wd ?wikidata_item ?wikidata_label (group_concat(distinct str(?wikidata_altLabel);SEPARATOR="; ") as ?wikidata_altLabels) ?wikidata_def
  WHERE { 
   ?wikidata_item rdfs:label ?label. filter(lang(?label)="en")
       optional {?wikidata_item rdfs:label ?wikidata_label. filter(lang(?wikidata_label)="eu")}
       optional {?wikidata_item schema:description ?wikidata_def. filter(lang(?wikidata_def)="eu")} 
       optional {?wikidata_item skos:altLabel ?wikidata_altLabel. filter(lang(?wikidata_altLabel)="eu")}
                        } group by ?wd ?wikidata_item ?wikidata_label ?wikidata_altLabels ?wikidata_def
  }
 } group by ?concept ?wd ?euLabel ?euAltLabels ?euDef ?esLabel ?esAltLabels ?esDef ?enLabel ?enAltLabels ?enDef ?wikidata_label ?wikidata_altLabels ?wikidata_def
order by lcase(?euLabel)

Try it!